Artikel "Basa jeung kabudayaan Sunda kaancam leungit"

“Basa  jeung kabudayaan Sunda kaancam leungit”
oleh: Riska Ramdiani

Hiji basa nganunjukeun identitas atawa ciri sarta budaya wewengkon nu tangtu. Leungitna hiji basa sarua halna kalayan lenyapna hiji budaya wewengkon nu tangtu. Henteu saeutikna masarakat sunda anu sapopoena nyarita jeung basa Indonesia lain jeung bahasa sunda utamana di golongan para rumaja.

Leres, nyarita basa Indonesia henteu salah, tapi ulah nepi ka teu malire basa wewengkon sorangan nyaeta basa sunda.

Ayeuna memang masih aya keneh urang sunda anu nyarita jeung basa sunda, tapi lain kalayan nyarita ku basa sunda anu lemes tapi lolobana maranehanana nyarita kalayan basa sunda anu garihal. Buktina, lain ngan digolongan rumaja wae anu sok nyarita kalayan sunda anu garihal, barudak leutik anu umurna dihandap 17warsih oge ayeuna loba anu nyarita kalayan basa garihal kanu leuwih kolot ti maranehanana, komo digolongan anu leuwih kolot ge maranehanana sawareh nyarita kalayan basa sunda anu garihal, padahal maranehanana nyaeta conto tauladan pikeun jelema anu leuwih ngora, lain?

Saterusna di tempat-tempat umum kawas di tutumpakan umum, di pasar, di jalan raya, tempat wisata, nepi ka pangamen nganyanyikeun lagu jeung basa Indonesia lain jeung lagu basa sunda, jeung pangamen teh ngagunakeun alat musik ngamenna ku alat modern lain alat tradisional sunda padahal maranehanana cicing di wewengkon sunda anu lolobana pahareup-hareup kalayan masarakat sunda sorangan anu tinangtu ngarti basa sunda jeung apal alat-alat musik tradisional sunda anu tumangtu rareuseupeun.

Meureun dina awalna jelema sunda kaceluk kalayan kalakuanna anu soméah tamah ka sémah luar sunda, jadi sabisa meureun maranéhanana nyarita jeung basa anu bisa dipahaman ku lawan ngomongna, sarta ogé milu ngalakonan gaya budaya luar sunda minangka wujud rasa silih ngahormatan.

Ayeuna mah ngeus jarang disatiap sakola anu ngayaan extrakulikuler budaya sunda, lolobana extrakulikuler anu gaya budayana ti luar sunda. Meski aya salah sahiji sakola anu ngayaan extrakulikuler ngeunaan budaya sunda tapi sok tara ngalumangsung sacara lancar, pasti aya wae gangguanna halangan keur ngeumbangkeunana. Padahal ragam budaya sunda teh loba jeung aralus teu eleh oge ti budaya luar sunda, nilai-nilaina anu harade, ciri khasna anu unik, jeung sajabana.

Istimewana basa sunda, henteu loba jelema anu sangup ngawasa basa sunda. Pamilihan kecap dina nyarita jeung jelema anu leuwih kolot kalayan nyanghareupan jelema anu leuwih ngora atawa sabaya oge eces beda. Basa sunda oge miboga undak-unduk basa anu pohara loba, aya basa loma, basa garihal, basa lemes. Kitu oge kalayan kaanekaragaman budaya sunda anu pohara unik jeung loba, aya kabudayaan tina kasenianana bohna jaipong, angklung, sisingaan, wayang golek, kecapi, goong, suling, jeung sajabana. Terus aya tina kabudayaan kadahareunna boh dodol, cochodot, jeung sajabana.

Basa sunda sarta kabudayaanana nyaeta salah sahiji kabudayaan suku bangsa Indonesia anu geus pohara lila. Tuluy naha jelema sunda kalakah teu malire basa sunda utamana diglongan para rumaja? Padahal para rumaja nyaeta generasi penerus budaya. Mereun aya sawatara faktor naha basa sunda mimitian diabaikeun, diantarana:

1.    Ayana undak-unduk basa anu ngabalukarkeun hesena diajar basa sunda, mangka masarakat sunda mending milih diajar basa nu babari ti batan diajar basa sunda sorangan da basa sunda sorangan hese kacangkeum.

2.    Anggapan yén basa sunda nyaéta basa Ibu anu henteu perlu dipelajari.

3.    Kurangna kasadaran kaluarga, kolot kiwari mah loba nu ngajarkeun ka budakna ku basa Indonesia ti leutik keneh otomatis kababawa nepi ka gede, jadi budakna teu pati malire kana basa sundana. Kolotna ngangap yen lamun budakna nyarita basa sunda sieun ngagunakeun basa anu garihal, padahal eta mah kumaha kolotna anu ngadidikna lamun kolotna ngaidikna make basa anu lemes otomatis yen budak teh bakal milu ngomong basa sunda anu lemes, kitu oge lamun sabalikna.

4.    Rarasaan gengsi sarta nganggap yén basa sunda nyaéta basa anu katinggaleun atawa kampungan.

5.    Ayana faktor lingkungan sarta pergaulan, ayeuna loba pandatang anyar ti wewengkon perkotaan anu cicing diwewengkon sunda, mangka sacara otomatis jelema sunda ngusahakeun nganyeusuaikeun basana anu sanggup dipahaman pendatang anyar ti luar sunda eta. Atawa sabot jelema sunda utamana diglongan rumaja sakola di luar sunda contona di Jakarta, budak eta tinangtu gaul lain jeung jelema sunda mangka sacara otomatis budak eta baris usaha nganyeusuaikeun basana anu sanggup dipahaman ku baturna, ku kituna sabot anak eta balik ka taneuh kalahiranana baris kaku jeung basa sunda.

6.    Faktor globalisasi, teknologi informasi sarta media sosial bisa dihontal ku kabéh jelema disakumna Indonésia, mangka sacara otomatis maranéhanana baris ngagunakeun basa Indonésia anu sanggup dipahaman ti kabéh golongan minangka basa penghubungan nu pamustunganana kabawa ka dina kahirupan sapopoé.

            Tah eta sawatara faktorna ku naon masarakat sunda teu malire kana basa sunda, ayeuna aya oge sawatara faktor anu bisa ngaleungitkeun kabudayaan sunda, nyaeta:

1.    Nu utamana leungitna budaya sunda nyaeta akibat tina leungitna basa sunda, urang sadayana ge apal nyaeta budaya maju lamun basa na oge tetep aya. Basa sunda ngeus tara dipake deui dina komunikasi basa sapopoe, dumasar kana eta budaya sunda pasti kapopohokeun teu ka perhatikeun deui, da booro-boro ngajaga jeung ngalestarikeun budaya ari basa sunda na ngeus tara dipake.

2.    Kurang tegasna pamarentah dina ngalestarikeun budaya sunda, misalna pamarentah henteu nganegaskeun ka satiap sakola kudu ngayakeun kurikulum tentang kabudayaan sunda.

3.    Faktor globalisasi oge ngakibatkeun leungitna budaya sunda, ayeuna mah nu mindeung ditayangkeun na TV teh kur budaya-budaya luar hungkul matak wajar weh budaya sunda leungit oge da kabeh masarakat sunda sapopoena nempo budaya luar nu matak bisa ngadorong maranehanana hayang diajar budaya luar nepi ka ngapohokeun budaya sorangan nyaeta budaya sunda.

4.    Kurangna kasadaran masarakat sunda keur ngajaga budayana sorangan.

5.    Kurangna kasadaran ti faktor kaluarga, kolot ayeuna mah leuwih mentingkeun ngajarkeun budakna kana kasenian ti luar sunda, bohna ngakursuskeun budakna kana kursus piano, gitar, dance modern, drum, jeung sajabana. Da kolotna ngangap yen kabudayaan sunda mah kuno, katingaleun, jeung kampyngan.

Dumasar faktor-faktor leungitna basa sunda jeung leungitna budaya sunda eta mangka jelas oge nyaeta basa sunda kaancam leungit lamun henteu dijaga sarta dilestarikeun, komo budaya sunda oge milu leungit sairing leungitna basa sunda. Meureun sababaraha taun ka hareup basa sunda jeung eksistensi kabudayaanna kaancam leungit, nu aya na kur tingal ngaran jeung sajarahna. Basa teh nyaeta komponen utama dina nangtukeun jati diri hiji daerahna. Basa oge miboga tugas anu pohara penting dina ngalestarikeun budaya. Beuki lila beuki loba wae basa sarta kabudayaan anu leungit sarta kajajah ku basa jeung kabudayaan deungeun. Lamun salah sahiji basa sarta kabudayaan leungit mangka jati diri bangsa Indonesia oge ngilu ngurangan.

Kalayan uraian diluhur diharepkeun urang nyadar yén basa sunda éta pohara penting sarta metot pikeun dipelajari. Lain basa hungkul, budaya sundana ge urang salaku urang sunda kudu terus ngajaga jeung ngalaestarikeun, buktikeun ka dunya nyaeta urang sunda mah miboga ciri khas budaya jeung karakter anu hade.